اووم درس – د فرعي مد احکام

د فرعي مد ډولونه :

فرعي يا غير طبعي مد هغه مد ته وايی چې د مد تر حروفو وروسته سبب راغلی وي چی سبب یی همزه يا سکون دی له دوه حرکتونوڅخه زیات بیا تر شپږو حرکتونو پورې کش کول کیږي او فرعي مد په لاندې ډولو ويشل شویدی :

    هغه مد چی سبب یی همزه وي  په دوه ډوله دی:

۱- مد متصل واجب

۲- مد منفصل جايز

    هغه مد چی سبب یی سکون وي ، دا هم په دوه ډوله دی:

۱- اصلي سکون

۲- عارضي سکون

د اصلي سکون له کبله مد په څلور قسمه دی :

مثقل کلمي ، مخفف کلمې ، مثقل حرفي او مخفف حرفي .

د عارضي سکون له کبله مد په دوه ډوله دی :

مد عارض لسکون ، مد لين لازم

فرعي یا غیرطبعي مد په لاندی ډول په تفصیل سره ذکرکیږي.

۱- متصل مد :

کله چې د مد له تورو وروسته همزه راشي او د مد حرف او همزه دواړه په یوه کلمه کې وي ، پدغه صورت کې د مد حرف د شپږو حرکتونو په اندازه کش کول کيږي ،د حفص په نزد څلور يا پنځو حرکتو په اندازه کش کول کيږي اوحکم يې واجب دی لکه  :

[شَآءَ – جَآء – ألْمَلآئکِة ] .

وينو چې په « شَآءَ » کې د الف چې د مد حرف دی وروسته همزه راغلي ده .

۲- منفصل مد :

کله چی د مد له حروفو وروسته همزه راشي او د مد حرف او همزه دواړه په یوه کلمه کې نه وي بلکي د مد حرف په يوه کلمه کې او همزه په بله کلمه کې راغلي وي منفصل (جلا) مد بلل کيږي ، چی د څلورو حرکتو نه تر پنځو حرکتونو پوري کش کول کیږي او حکم یی جايز دی لکه:

[مَآ أُنْزِل –  أِنَّآ أَوْحَیْنَآ إِلَیْکَ ]

۳- مثقل کلمي مد:

کله چی د مد حرف او سبب یی (سکون) دواړه په یوه کلمه کې راغلي وي او د مد سبب شد لرونکي توري وي يا د مد د حرف وروسته مشدد حرف راغلی وي د کلمي مثقل مد په نامه یادیږي لکه:

[ وَلاَ الضَّـالِّـينَ – الْحَـاقَّـةُ] ..

په « الضَّـالِّـينَ » کې د الف چې د مد توری وروسته مشدد حرف چې لام دی راغلی دی .

ددی مد حکم لازم دی یعنې د شپږو حرکتو پورې کش کول کیږي.

۴مخفف کلمي مد :

کله چې د مد د حرف وروسته د مد سبب د سکون لازم په توګه په يوه کلمه کې راغلي وي او د مد سبب مشدد نه وي د کلمي مخفف په نوم ياديږي .

سکون لازم دا چې د وقف او وصل دواړو حالاتو کې سکون اصلي وي تغير نه کوي دا مد د قرآنکريم يوازې په يوه کلمه راغلی لکه :

ءالئن][

ددی مد حکم هم لازم دی د شپږو حرکتونو په اندازه کش کول کیږي.

۵- مثقل حرفی مد :

 کله چی د مد حرف او سبب یې(سکون) په یو د مقطعاتو حروفو کې راشي او سبب یې شد لرونکي توري وي د مثقل حرفي مد په نامه یادیږي.  لکه : الـم  – طسم

د ياء څخه وروسته راغلی نون (السين ) په ميم مدغم شوي او يا باندې مد کول مثقل (دروند) مد ګرځيدلی دی .

پدې حروفو کې ځکه مد وي چې (لام ) يا (سين ) کې د مد حرف ساکن ماقبل یې له خپله جنسه یعنی “الف” ساکن ماقبل یی زور او”ی” ساکنه ماقبل یی زیر او وروسته یی مشدد حرف راغلی دی چی ددی مد حکم هم لازم دی یعنی (مثقل حرفي لازمي مد هم ورته وایی) او د پنځوڅخه ترشپږو حرکتو پورې کش کول کیږي.

۶مخفف حرفي مد :

کله چې د مد له حرف څخه وروسته په یو د مقطعاتو حروفو کې سبب (سکون) راغلی وي  او مشدد نه وي د مخفف حرفي مد په نامه یادیږي. لکه :

[ ق وَالْقُرْآنِ الْمَجِيدِ – ص وَالْقُرْآنِ ذِي الذِّكْرِ- ن والقلم ومایسطرون] .

پدې حروفو کې ځکه مد وي چې (قاف ) يا (نون ) یا( صاد) کې د مد حرف ساکن ماقبل یې له خپله جنسه یعنی “الف” ساکن ماقبل یې زور او”و” ساکن ماقبل یې پیښ او وروسته یې سکون راغلی دی .

ددی مد حکم هم لازم دی تر شپږو حرکتونو پورې کش کول کیږي.

۷مد عارض لسکون :

 کله چی د مد له حروفوڅخه وروسته سکون راشي او دغه سکون اصلي سکون نه وي بلکه د وقف له کبله یو حرف ساکن شوی وي نو دیته عارضي سکون وایي او مد ته یې عارض لسکون مد وایي، چې دا هم د دوه حرکتونو، څلورو حرکتونو او شپږو حرکتونو په اندازه کش کول کیږي او ددې مد حکم هم جایز دی یعنی پدی کی طول ، توسط او قصر جواز لري لکه:

[رب العالمینْ ، الکافرونْ، ان الله شدیدالعذابْ]

۸د لين لازم مد :

لين نرمۍ ته وايي چې دا صفت په دوو حروفو کې دی کله چی “واو” ساکن وي ماقبل يې زور لرونکی توری وي او یا “ي” ساکنه ماقبل يې زور لرونکی توری وي چی دغه “و” او “ی” ته د لین حروف وایې یعنې کله چی “و” او یا “ی” ساکن ماقبل یی زور لرونکی توری وي نو پدې حالت کې مد کیږي که ددی مد سبب(سکون) اصلی وي د( لین لازم ) په نامه یادیږي لکه: (کهیعص) چی د عین په حرف کی لین لازم دی اوحکم یی لازم دی یعنی طول یی د پنځوڅخه ترشپږو حرکتو اوتوسط یی تردونیموحرکتو پوری کش کول کیدای شي ، او که ددی مد سبب( سکون) عارضي یعنی د وقف له کبله وي د لین عارض لسکون په نامه یادیږي لکه : من خَوْفٍ – قریش  -البیت  چی ددی مد حکم جایزدی یعنی طول – توسط او قصر جواز لري.

Untitled-۲۲

د طبيعي او فرعي مدونو د ډولونو لنديز:

مدونه

آن لاين اسلامي لارښود

Print Friendly, PDF & Email

اترك تعليقاً