مصدر او غير مصدر

۵- مصدر او غير مصدر :

مصدر: مصدر هغه نوم دی چې د هغه څخه نور افعال او مشتقات اخيستل کيږي لکه: ضرب ، حسن

غير مصدر : هغه اسم دی چې د کار په انجام او رامينځته کېدو دلالت نه کوي او له هغه څخه فعل نه اخيستل کيږي .

مصدر په ثلاثي رباعي ، خماسي او سداسي باندې ويشل شوی

ثلاثي مصدر :

مصدر ثلاثي سماعي لکه : کَتَبَ ، کِتَابةً ، رَجَعَ ، رُجُوعاً .

د مصدر ثلاثي ځنې قواعد په لاندې ډول دي :

۱- کوم فعل چې په وزن د (فَعَلَ) وي په کار او عمل باندې دلالت کوي د هغه مصدر د (فُعُول ) څخه دی لکه : جَحَدَ-جُحُود.

۲- کوم چې په حرکت او اضطراب دلالت کوي په وزن د (فَعَلان) راځي لکه : طَارَ-طَيَران

۳- کوم چې په مرض دلالت کوي په وزن د (فُعَال) راځي لکه: صُداع

۴- کوم چې په رنګ دلالت کوي په وزن د (فُعْلَلة) راځي لکه: زُرْقَة

۵- کوم چې په حرف دلالت کوي په وزن د (فِعَالَة) راځي لکه : حِدادَة

۶- کوم چې په غږ دلالت کوي په وزن د (فُعَال) راځي لکه :نُبَاح او په وزن د (فَعِيل) لکه : صَهِیل .

۷- کوم چې په امتناع (لرې کول او حذف) دلالت کوي په وزن د (فِعَال) راځي لکه :نِفَار

۸- کوم چې په عيب دلالت کوي په وزن د (فَعَل) راځي لکه:بَطَر .

۹- د معتدي فعل مصدر د (فَعْل ) په وزن راځي لکه : فُتْح

۱۰- د اجوف فعل مصدر د (فُعْل) په وزن راځي لکه : قِيَام

مصدر رباعي :

مصدر رباعي کوم چې قياسي دی لاندې قواعد لري :

۱- کله چې د فعل وزن( أَفْعَلَ) وي مصدر يې (إِفْعَال) ، مثالٌ: أَرْهَقَ – إِرْهَاق.

۲- کله چې فعل په الف سره آخر شوی وي الف په همزه بدليږي ، مثالٌ: أعطى- إعطاءً.

۳- کله چې فعل معتل وي په تاء مربوطه بدليږي لکه: أفادَ: إفادةً.

۴- کله چې فعل په وزن د(فَعَّلَ) مصدر يې په وزن د (تَفْعيل) راځي، مثالٌ: صَعَّدَ – تَصْعيد.

۵- کله چې فعل مهموز وي په الف سره آخر شوی وي نو مصدر يې په وزن د (تفعِلَة) راځي، مثالٌ: جزّأَ: تجزئَةً، ونمّى: تنميةً.

۶- کله چې فعل په وزن د (فَاعَلَ) وي مصدر يې په وزن د (مُفاعَلَة) کيږي، مثالٌ: جاهَدَ – مُجاهدَة.

۷- کله چې فعل په وزن د (فَعْللَ)مصدر يې په وزن د ( فَعْلَلَة)، مثال: زَلْزَلَ –زَلْزَلَةً.

خماسي او سداسي مصدر :

د خماسي او سداسي مصدر قواعد په لاندې ډول دي :

۱- کله چې فعل په تاء سره پيل شوی وي مصدر يې په وزن د (فَعِله ) راځي ،مثال:تجمْهَرَ- تجَمْهُراً

۲- کله چې فعل په همزه سره پيل شوی وي نو مصدر د الف په زياتوالی سره په وزن د (فعِله ) راځي ،اطمأنَّ- اطمئناناً

او کله چې په الف مقصوره ختم شوی وي همزه بدلون کوي مصدر يې : انتهى- انتهاءً .

همدارنګه د استفادَ مصدر استفادةً راځي .

صناعي مصدر :

صناعي هغه مصدر دی چې د جامدو اسماء او مشتقاتو څخه د مشدد زبر لرونکي ياء او د تاء مربوطه په زياتولو سره جوړيږي لکه : إنسانٌ- إنسانيّةٌ،جدارٌ- جداريّةٌ.

۶- د حروفو د اصل او زيادت له مخې د اسم تقسيم :

د حروفو د اصل او زيادت له مخې اسم په مجرد او مزيد سره تقسيم شوی دی .

مجرد : هغه اسم دی چې ټول حروف يې اصلي وي .

مزيد : هغه اسم دی چې ځېنې حروف يې زيات شوي وي .

مجرد اسم په ثلاثي ، رباعي او خماسي ويشل شوی دی :

ثلاثي ، رباعي او خماسي ( دری ګوني ، څلور ګوني او پنځه ګوني حروفو واله)

چې هر يو بيا په مجرد (يوازې) او مزيد (ډيرو ) باندې ويشل شوي دي

مثلاً : (رجل) اسم ثلاثي مجرد دی او (رجال) ثلاثي مزيد اسم دی ځکه چې الف پکې زيات شوی دی يا لکه : (ضرب ) اسم ثلاثي مجرد دی او (ضارب ) کې يو حرف زيات شوي ثلاثي مزيد بلل کيږي .

د حروفو زيادت دوه ډوله دی :

الف ) په اسم کې د يو مشابح حرف زيادت لکه (جلباب ) چې په اصل کې (جلب ) دی د (ب) تکرار شوی دی .

ب ) : د يو حرف يا څو حروفو زيادت لکه (ضرب ) چې کله الف پکې زيات شي (ضارب ) رباعي مزيد ګرځي .

خلاصه : مجرد اسماء دری قسم کيدای شي : ثلاثي ، رباعي او خماسي او مزيد اسماء بيا په رباعي ، خماسي ، سداسي او سباعي ويشل شوی دي.

آن لاين اسلامي لارښود

Print Friendly, PDF & Email

اترك تعليقاً